بازي چيست؟
دکترگیتاموللی،استادیار دانشگاه
- بازي فرصتي است كه كودك آزاد است تا اشياء را با شيوه و سرعت خودش امتحان كند.
- بازي، زماني خوشايند و لذت‌بخش است.
- بازي توسط خود كودك شروع مي‌شود ـ اوست كه انتخاب مي‌كند با چه چيزي و چطور بازي كند. ممكن است او شخص ديگري را در بازي‌اش مشاركت ندهد.
چرا بازي مهم است؟
- بازي مهم است زيرا زيربناي يادگيري‌هاي آينده كودك در همه‌ي حيطه‌ها است. او مي‌تواند مهارت‌هاي قبلي را تمرين كند و مهارت‌هاي جديد را رشد دهد.
- بازي مهم است زيرا درك كودك از اشخاص و اشياء پيرامونش را بنا مي‌نهد. اين درك مبناي ارتباط است.
- بازي به كودك اجازه مي‌دهد كه بدون مواجه شدن با خطر شكست، تجربه كند و ياد بگيرد.
بازي چگونه رشد مي‌كند؟
- بازي با تعامل مادر و كودك آغاز شروع مي‌شود.
- پس از آن كودك با اشخاص ديگر و اشياء پيرامونش تعامل برقرار مي‌كند.
- بازي انواع مختلفي دارد. هريك از انواع بازي در خلال رشد كودك با مراحل شخصي جلو مي‌رود. (اين امر را با جزئيات بيشتر در همين فصل مورد بررسي قرار خواهيم داد.)
آيا كودكان براي بازي كردن به كمك نياز دارند؟
- همه كودكان براي اينكه بازي كردن را ياد بگيرند به تحريك والدين، برادر و خواهرها و اشخاص ديگر نياز دارند.
- كودكان ناتوان هم به تحريك نياز دارند در عين حال ممكن است به كمك‌ها و توجهات ويژه احتياج داشته باشند.
- والدين يك كودك ناتوان بايد او را تشويق كنند كه در موقعيت‌هاي بازي فعّال باشد و به او كمك كنند تا بازي كردن را ياد بگيرد.
همه‌ي مهارت‌هاي مورد نياز براي ارتباط در طي بازي رشد پيدا مي‌كنند. به همين دليل است كه ما در كار با كودكاني كه مشكلات ارتباطي دارند از فعاليت‌هايي به شكل بازي استفاده مي‌كنيم.
موقعي كه آماده مي‌شويد تا با كودكي بازي كنيد در مورد اين پرسش‌ها فكر كنيد:
- چه كارهايي مي‌خواهيد انجام بدهيد و چرا؟
- آيا همه اسباب بازيهاي لازم را در اختيار داريد؟
- آيا جايي آرام، راحت و بدون عوامل حواس پرت كن وجود دارد كه شما بتوانيد با كودك در آن باشيد؟
- آيا براي والدين كودك توضيح داده‌ايد كه چه كار ميكنيد و چرا؟
- آيا والدين را در بازي با كودكشان وارد ميكنيد؟
- آيا مي‌توانيد در طي مدت زمان طولاني كه با كودك بازي ميكنيد ازبرآشفتن اجتناب كنيد؟
بايدها و نبايدها در بازي با كودك
- فعاليت‌هايي را انتخاب كنيد كه با سطح رشد كودك متناسب باشند. اگر او نتوانست كاري را انجام بدهد از خود بپرسيد «چرا» و در نتيجه فعاليت مورد نظر را تغيير بدهيد.
- در رويكرد خود انعطاف پذير باشيد. اگر كودك به چيزي علاقه نشان داد از او پيروي كنيد شما نمي‌توانيد او را مجبور كنيد به چيزي علاقمند بشود كه شما انتخاب كرده‌ايد.
- وقتي كودك تلاش مي‌كند او را تحسين و تشويق كنيد. بازي يك آزمون نيست كه كودك در آن مردود يا قبول بشود. اين مهم است كه تمام كوشش‌هاي كودك مورد تحسين قرار بگيرد.
- سعي كنيد در طي مدتي كه با بچه هستيد خونسردي خود را حفظ كنيد و برآشفته نشويد.
- كودك را تشويق كنيد كه در بازيهاي مختلف شركت كند. فقط روي يك نوع بازي متمركز نشويد.
- قبل از بازي با كودك مطمئن شويد كه هشيار است و در وضعيت راحتي نشسته كه مي‌تواند آزادانه از دستهايش استفاده كند.
- با چهره و صدايتان به كودك نشان دهيد كه از بازي كردن با او لذت مي‌بريد. به هرگونه تلاش كودك براي بازي‌كردن، پاسخ مثبت بدهيد.
|
- مدت زمان بازي را كوتاه كنيد. وقتي ديديد كودك علاقه‌اش را از دست مي‌دهد به فعاليت ديگري بپردازيد.
- بازي كودك در صورتي رشد مي‌كند كه شما گام‌هاي كوچكي را ترتيب بدهيد و آن فعاليت‌ها را مرتباً با بچه تكرار كنيد.
- وقتي يك بازي جديد را ارائه ميكنيد، ابتدا آن را براي كودك الگوسازي كنيد. وقتي احساس كرديد كودك فهميده است كه بايد چكار كند اجازه دهيد خودش امتحان كند.
- تنها بازي كردن نيز براي كودك مهم است. به كودك فرصت دهيد تا خودش به كشف و تجربه امور بپردازد.
مشکلات همراه با بازی
برخي كودكان ناتوان مشكلات خاصي در يادگيري بازي دارند.
در اينجا برخي از معمول‌ترين مشكلاتي كه ممكن است در طي كار با كودكان با آنها مواجه شويد آمده است. پيشنهاداتي نيز در مورد آنچه كه مي‌توانيد جهت كمك به اين كودكان انجام دهيد، آورده شده است.
|
- پيش از هر چيز از خودتان بپرسيد «چرا» اين بچه اشياء را پرت مي‌كند؟ چگونگي مهار اين موقعيت توسط شما، به پاسختان بستگي خواهد داشت.
- وقتي هدف كودك جلب توجه باشد ممكن است تصميم بگيريد اين رفتار را ناديده بگيريد، اما مطمئن شويد كه وقتي كودك دارد به خوبي بازي مي‌كند به او توجه ميكنيد.
- پيش از آن كه كودك چيزي را پرتاب كند با قاطعيت به او بگوييد «نه» و با چهره و صدايتان منظورتان را نشان بدهيد.
- بازيهاي جديدي را به كودك نشان دهيد كه براي او جالب‌تر باشند
.
|
- باز ازخودتان بپرسيد «چرا» اين بچه اشياء را به دهان مي‌گذارد.
- ممكن است در دهان گذاشتن تنها شيوه‌ي او براي كشف اشياء باشد. در اين صورت بايد به كودك نشان دهيد كه چگونه مي‌تواند با شيوه‌هاي ديگري اشيا را كشف كند.
- به كودك كمك كنيد تا براي لمس‌كردن اشياء، كوبيدن، انداختن و برداشتن آنها از دستهايش استفاده كند.
- از اشيائي استفاده كنيد كه لمس‌كردن و بازي با آنها براي كودك جالب باشد. اشيائي را پيدا كنيد كه بافت‌ها و صداهاي مختلف و رنگ‌هاي درخشان داشته باشند.
- كودك را تشويق كنيد به سمت بازي‌هايي برود كه برايش جالب‌تر خواهد بود.
- به كودك اجازه دهيد براي مدت كوتاهي با چيزي كه بيشتر از همه به آن علاقه دارد بازي كند اما سعي كنيد به تدريج فعاليت‌هايي جديد را شروع كنيد.
- به كودك نشان دهيد كه چطور مي‌تواند آن شيء را با شيوه‌هاي مختلف مورد استفاده قرار دهد.
- به كودك كمك كنيد تا در كنار شيء مورد علاقه‌اش از اشياء جديد هم استفاده كند.
- با نحوه‌ي تعامل خود با كودك به وي نشان دهيد كه بازي مي‌تواند جالب باشد.
|
- كودك را تشويق كنيد كه بنشيند و بازي كند. اما او را برخلاف خواسته‌اش مجبور به انجام اين كار نكنيد.
- خودتان بازي كردن را بدون كودك شروع كنيد. خودش به موقع به شما ملحق مي‌شود.
- مطمئن شويد كودك قبل از بازي بنشيند.
- فقط براي يك مدت زمان كوتاه بازي كنيد. وقتي كودك تمركزش را از دست داد اجازه دهيد قبل از اين كه به فعاليت بعدي بپردازيد، بلند شود و چرخي در اطراف بزند.
|
- از اسباب بازي‌هايي استفاده كنيد كه بيشتر احتمال دارد كودك را جذب كنند. اسباب بازيهاي درخشان، رنگي، صدادار يا آن‌هايي را كه جالب به نظر مي‌رسند انتخاب كنيد.
- اگر كودك به جاي اشياء به چهره‌ها نگاه مي‌كند. شيء را بالا بياوريد و جلوي صورت خود نگه داريد و او را تشويق كنيد كه نگاه كند.
- سعي كنيد موقع بازي چهره و صدايتان را شاد و سرشار از احساس نشان بدهيد تا كودك به آنچه كه انجام مي‌دهيد علاقمند شود.
- از اسباب‌بازي‌ها و بازي‌هايي استفاده كنيد كه درخشان و هيجان‌انگيز باشند. با اين كار احتمال بيشتري دارد كه بچه علاقمند بشود.
نكات مهمي كه بايد در مورد بازي به خاطر داشته باشیم
- بازي بخشي ضروري از خانه‌ي ارتباطي است. در طي بازي است كه مهارت‌هاي مورد نياز براي ارتباط، در كودك رشد مي‌يابد.
- بازي 6 نوع مختلف دارد:
اكتشافي، حركتي، دستكاري كردن، اجتماعي، سمبليك و حل مسأله و تفكر.
- همه بازي‌ها به يك اندازه مهم هستند.
- همه‌ي انواع بازي به هم مربوط و وابسته هستند. آنها از يك توالي رشدي معين پيروي مي‌كنند.
- هر يك از انواع مختلف بازي مشاركت ارزشمندي در رشد كودك دارند.
- موقع كار با كودك بايد مطمئن شويم كه او همه‌ي انواع مختلف بازي را تجربه مي‌كند.
- بيشتر بازي‌ها شامل چندين مؤلفه مختلف هستند.
- اگر مراحل رشد بازي را بدانيم مي‌توانيم سطح عملكرد كودك را پيدا كنيم و به او كمك كنيم تا مهارت خود را از آن حد بالاتر ببرد.
- رشد بازي در كودك، زمان مي‌برد، تا وقتي كه مراحل قبلي به خوبي طي نشده باشند نمي‌توان كودك را به سوي مراحل بعدي راند.
- به ساير فرزندان خانواده هم مثل والدين بايد چگونگي بازي كردن با كودك ناتوان (معلول) را نشان داد.
- اطمينان پيدا كنيد كه بازيهاي پيشنهادي شما به والدين به راحتي در خانه قابل اجرا هستند.
- رشد بازي كودك به ميزان مهارت ما در بازي با كودك بستگي دارد.
برگرفته از کتاب “برقراری ارتباط ” دکترگیتاموللی